Συνέντευξη Laibach: "Ως Laibach δεν εκπαιδεύουμε και δεν εξηγούμε. Μόνο αντικατοπτρίζουμε. Αυτή είναι η μόνη μας ευθύνη."

Σαρανταπέντε χρόνια έχουν κλείσει από την ίδρυση των Σλοβένων προβοκατόρων που συνεχίζουν να βομβαρδίζουν το κοινό με την φοβερά πολυσύνθετη και ενίοτε εξωφρενική μουσική τους και την αμφιλεγόμενη αισθητική τους που ακροβατεί ανάμεσα στην σάτιρα του ολοκληρωτισμού αλλά και την αισθητικοποίηση της πολιτικής, οι Laibach θέλουν να δείξουν στο κοινό τον κόσμο όπως αυτοί αντιλαμβάνονται ότι είναι. Ξεκινώντας την καλλιτεχνική του πορεία από μια χώρα που δεν υπάρχει πια, συνεχίζουν ακάθεκτοι μέσα από αυτό το πολύμορφο καλλιτεχνικό τους όχημα να μιλάνε για τον κόσμο που αλλάζει αλλά τελικά μένει ίδιος. Πως οι ιδεολογίες παραμένουν στον πυρήνα τους ίδιες και πως χειραγωγούν τις μάζες. Παίζοντας σχεδόν όλη την σύγχρονη μουσική στην καριέρα τους αλλά πάντα από ένα πρίσμα avant garde, παραμένουν πάντα επίκαιροι και αιχμηροί χωρίς να ωραιοποιούν τίποτα.  Η απορία παραμένει: έχει αλλάξει ο κόσμος από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου;  

Γεια σας. Η πολιτική και η σάτιρα έπαιζαν πάντα πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο σας. Νομίζετε ότι η εποχή μας είναι πλέον τόσο παράλογη που ακόμη και η σάτιρα αδυνατεί να την υπερβεί;

Laibach: Σατιρίζει τον εαυτό της πολύ καλά. Ωστόσο, οι Laibach δεν ασχολούνται απλώς με τη σάτιρα- αν ο παραλογισμός της εποχής μας υπερβαίνει την πραγματικότητα εμείς δεν προσπαθούμε να την υπερβούμε- βυθιζόμαστε, υπερβάλλουμε, μεγαλοποιούμε… ενισχύουμε και υπερ-ταυτιζόμαστε. Αυτό υπενθυμίζει στο κοινό ότι ο ολοκληρωτισμός, η προπαγάνδα και η εξουσία είναι πιο τρομακτικά όχι λόγω της σκληρότητάς τους, αλλά ακριβώς λόγω του εγγενή παραλογισμού τους. Αν η σάτιρα αποτυγχάνει, δεν είναι επειδή οι καιροί είναι πολύ παράλογοι – είναι επειδή η σάτιρα δεν είναι πλέον αρκετά ριζοσπαστική. Σε τέτοιες στιγμές, επομένως, κάτι χρειάζεται κάτι περισσότερο από τη σάτιρα: ένα όπλο, ένας ιός ή ένας καθρέφτης τόσο γυαλισμένος που τυφλώνει και θαμπώνει τον παρατηρητή.

Από την αρχή παίζετε με την αισθητική του ολοκληρωτισμού, προκαλώντας  τον θεατή να αμφισβητήσει τις δικές του αντιδράσεις. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι σήμερα  έχουν περισσότερη επίγνωση της ειρωνείας ή εξακολουθούν να είναι παγιδευμένοι σε κυριολεκτικές αναγνώσεις του έργου σας;

Η συνειδητοποίηση είναι μια ψευδαίσθηση. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι κατανοούν και αντιστέκονται στις παγίδες του απόλαυσης, ωστόσο συνεχίζουν να βαδίζουν στο ρυθμό της όποιας ιδεολογίας τους σαγηνεύει. περισσότερο. Κάποιοι βλέπουν τους Laibach ως μια ειρωνική αποδόμηση, άλλοι ως επαναβεβαίωση της εξουσίας. Και τα δύο είναι σωστά, και κανένα δεν είναι σωστό. Ποτέ δεν παίξαμε με την αισθητική του ολοκληρωτισμού – επιτρέψαμε μόνο στον ολοκληρωτισμό να εκδηλωθεί μέσα από εμάς. Αν το κοινό εξακολουθεί να μην αντιλαμβάνεται την ειρωνεία, είναι επειδή δεν υπάρχει. Σήμερα, η εξουσία φοράει τη μάσκα της ψυχαγωγίας, και η εξέγερση είναι μια εμπορεύσιμη αισθητική. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, το κυριολεκτικό και το ειρωνικό συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο, απρόσκοπτο θέαμα. Ως Laibach δεν εκπαιδεύουμε και δεν εξηγούμε. Μόνο αντικατοπτρίζουμε. Αυτή είναι η μόνη μας ευθύνη – η ευθύνη της κατανόησης και της ερμηνείας ανήκει στο κοινό.

Το Sketches of the Red Districts είναι μια επιστροφή στις ρίζες σας. Τόσο ιστορικά όσο και μουσικά. Πιστεύετε ότι το άλμπουμ επηρεάστηκε από την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην Ανατολική Ευρώπη; Σας θυμίζει λίγο την εποχή που ξεκινήσατε;

Αυτό το άλμπουμ είναι κυρίως εμπνευσμένο από την ίδρυση των Laibach στην πόλη Trbovlje και τα πολιτικά γεγονότα στην ίδια πόλη, τα οποία -όπως φαίνεται- επαναλαμβάνονται κυκλικά στην ιστορία. Όμως ο απόηχος του παρελθόντος δεν είναι απλώς νοσταλγία- είναι προειδοποιήσεις.  Φυσικά, η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη ρίχνει τη σκιά της στο άλμπουμ. Τα σύνορα μετατοπίζονται, οι συμμαχίες σπάνε και οι ιδεολογίες αναγεννιούνται σε νέες, γκροτέσκες μορφές. Μας θυμίζει όντως την εποχή που ξεκινήσαμε, αλλά μόνο επειδή ο κόσμος έχει βρει νέους τρόπους να επαναλαμβάνει τα παλιά λάθη. Μουσικά, επανερχόμαστε σε ορισμένες ιδέες, αλλά η ιστορία απαιτεί προσαρμογή. Το 1980,  παλεύαμε με τα φαντάσματα του παρελθόντος. Το 2025, είμαστε και πάλι περιτριγυρισμένοι από αυτά.  Η διαφορά είναι ότι σήμερα, τα φαντάσματα έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας και στην τεχνητή νοημοσύνη. Και παρακολουθούν και ελέγχουν.

Το “Love Is Still Alive” είχε μια απροσδόκητη στροφή, με country και western στοιχεία. Υπάρχει ειρωνεία σε αυτή την επιλογή, με σκοπό να σατιρίσει την πολιτιστική επιρροή των ΗΠΑ ή ήταν μια ειλικρινής εξερεύνηση του είδους μέσα από το πάντα σατιρικό ύφος των Laibach;

Η ιστορία του άλμπουμ είναι ένα ταξίδι στο χώρο, στο χρόνο και σε διαφορετικά διαστημικά μουσικά είδη – ένα soundtrack για τους τελευταίους επιζώντες ανθρώπους από τον πλανήτη Γη και τον δορυφόρο του, της Σελήνης, οι οποίοι καταστράφηκαν από πυρηνικούς πολέμους. Τώρα οι επιζώντες ταξιδεύουν στο διάστημα, αναζητώντας έναν νέο πλανήτη για να επικοίσουν (και αργότερα πολύ πιθανόν να τον καταστρέψουν και πάλι). Κάθε κομμάτι σηματοδοτεί μια νέα φάση αυτής της εξόδου μέσα από το ηλιακό σύστημα, και η ανθρωπότητα διατηρείται εν ζωή μόνο από το αρχέγονο ένστικτο επιβίωσης, το οποίο πραγματώνεται μέσω της αγάπης που αρνείται να πεθάνει. Μουσικά, οι Laibach πάντα εκμεταλλευόταν διαφορετικά είδη και αν νομίζετε ότι το είδος country & western σατιρίζει την πολιτιστική επιρροή των ΗΠΑ, τότε ίσως να το κάνει. Αλλά οι επιζώντες στην ταινία δεν είναι μόνο Αμερικανοί. Το κύριο τραγούδι του άλμπουμ είναι στην πραγματικότητα  φόρος τιμής μας στον  Carpenter και στην κωμωδία επιστημονικής φαντασίας του The Dark Star. Κάποιοι θα το αποκαλέσουν country, άλλοι μπορεί να το αποκαλέσουν folk, κάποιοι θα ακούσουν electronica, αλλά στο διάστημα τα είδη δεν υπάρχουν πραγματικά. Ακόμα.

Στο Η Μελωδία της Ευτυχίας ασχοληθήκατε με έναν από τους πιο mainstream και αθώους μουσικούς κόσμους. Τι σας ενδιέφερε περισσότερο; Να αναδείξετε το κρυμμένο ιδεολογικό του υπόβαθρο ή να αποδομήσετε την έννοια του κιτς;

Δεν υπάρχει τίποτα αθώο εκεί. Καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας μας επιθυμούσαμε επίμονα  να βρούμε για να χωθούμε βαθιά  στην Μελωδία της Ευτυχίας. Όταν λάβαμε πρόσκληση να εμφανιστούμε στην Πιονγκγιάνγκ, ξέραμε ότι η στιγμή είχε επιτέλους φτάσει. Η Μελωδία της Ευτυχίας είναι ίσως το μοναδικό κομμάτι της αμερικανικής ποπ κουλτούρας που όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και προωθείται ενεργά από τις αρχές της Βόρειας Κορέας. Εδώ και χρόνια το μιούζικαλ αποτελεί μέρος του σχολικού τους προγράμματος. Ως εκ τούτου, φάνηκε φυσικό να
απευθυνθήκαμε στο λαό της Βόρειας Κορέας με κάτι τόσο οικουμενικό όσο Η Μελωδία της Ευτυχίας, γι’ αυτό αποφασίσαμε να στήσουμε το πρόγραμμα της συναυλίας γύρω από τις ερμηνείες μας των τραγουδιών από αυτό το μιούζικαλ. Η ιστορία του Sound of Music ταιριάζει πραγματικά καλά στην κατάσταση στην Βόρεια Κορέα και μπορεί να γίνει κατανοητή θετικά, αλλά και ανατρεπτικά – σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με την οπτική γωνία.
Χωρίς τη Μελωδία της Ευτυχίας, πιθανότατα δεν θα υπήρχαν οι Laibach. Ως παιδιά παρακολουθήσαμε την ταινία πολλές φορές. Διαμόρφωσε το σύμπαν μας με σημαντικό τρόπο- όλοι θέλαμε να είμαστε μέρος της οικογένειας Von Trapp, να φοράμε στολές, να τραγουδάμε ξεσηκωτικούς ύμνους  και να μοιραζόμαστε ένα κρεβάτι με τη Μαρία. Και κατανοήσαμε επίσης την Η Μελωδία της Ευτυχίας ως μια σπουδή για την μουσική και τη δύναμή της πάνω στις καλές και κακές ιδεολογίες και πολιτικές. Όταν συνειδητοποιήσαμε ότι η ιστορία βασιζόταν σε πραγματικούς ανθρώπους και γεγονότα που ζούσαν όχι μακριά από εμάς (πρώτα στο κροατικό Πούλα και αργότερα στο αυστριακό Σάλτσμπουργκ), ενθουσιαστήκαμε ακόμη περισσότερο. Αυτή η ταινία είναι, φυσικά, πρώτα και κύρια η αποθέωση των προτύπων του Χόλιγουντ και των κλισέ της βιομηχανίας του θεάματος, αλλά υπάρχουν πολλές διεστραμμένες ανατροπές, καθώς και σεξουαλικές και ψυχαναλυτικές συνδηλώσεις. Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση όταν λέει ότι η ταινία απεικονίζει επίσημα την αυστριακή αντίσταση στον Χίτλερ και τους Ναζί ως βάση, αλλά αν κοιτάξουμε προσεκτικά, θα δούμε ότι “οι Ναζί παρουσιάζονται ως μια αφηρημένη κοσμοπολίτικη δύναμη κατοχής και οι Αυστριακοί είναι καλοί μικροί φασίστες, έτσι ώστε το σιωπηρό μήνυμα είναι σχεδόν το αντίθετο από το επιθυμιτό”. Δεν είναι περίεργο που οι Αυστριακοί δεν συμπαθούν πολύ αυτή την ταινία, ή ίσως απλά την αρνούνται φανερά, παρακολουθώντας την κρυφά στα υπόγειά τους. Ο Ζίζεκ πιστεύει ότι η ταινία ισως ήταν τόσο εξαιρετικά δημοφιλής επειδή “απευθύνεται στο μυστικό φασιστικό μας όνειρο”. Κάτι που είναι μια ενδιαφέρουσα δήλωση, ιδιαίτερα σήμερα, δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους   δημιουργούς του πρωτότυπου μιούζικαλ ήταν Εβραίοι.

Βρεθήκατε στη Βόρεια Κορέα και τώρα στη Ρωσία. Ειδικά για την εμφάνιση στη Βόρεια Κορέα, άνθρωποι που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους Laibach τους γνώρισαν. Υπάρχει κάποιο καθεστώς που θα θέλατε να επισκεφτείτε και να παίξετε εκεί, απλά για να δείτε τις αντιδράσεις;

Είμαστε ανοιχτοί να εμφανιστούμε οπουδήποτε. Θα θέλαμε πολύ να κάνουμε μια συναυλία στο Αφγανιστάν, αλλά πρώτα πρέπει να πάμε στο Ιράν. Και στις ΗΠΑ.

Σε μια εποχή που οι πολιτιστικοί πόλεμοι μαίνονται και η έννοια της ελευθερίας του λόγου είναι υπό συνεχή αμφισβήτηση, πιστεύετε ότι το έργο σας θα μπορούσε να “ακυρωθεί” από κάποια πλευρά του πολιτικού φάσματος;

Έχουμε την τάση να δεχόμαστε τη μεγαλύτερη λογοκρισία εκεί όπου, εξ ορισμού, δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει, δηλαδή στο ίδιο το σύστημα λειτουργίας της πολιτιστικής-καλλιτεχνικής σκηνής και της μουσικής βιομηχανίας. Η έννοια της ελευθερίας στο πλαίσιο της μουσικής βιομηχανίας κινδυνεύει από διάφορες τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της εταιρικής λογοκρισίας, των κυβερνητικών κανονισμών, του cancel culture, της οικονομικής πιέσης και την αλγοριθμική καταστολή. Πολλοί καλλιτέχνες αυτολογοκρίνονται επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν χορηγίες, διαφημίσεις ή συμφωνίες με εμπορικά σήματα. Οι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες που βασίζονται σε crowdfunding ή έσοδα από streaming μπορεί να βγουν εκτός πλατφόρμας αν το περιεχόμενό τους επισημανθεί ως προσβλητικό. Για τους Laibach αυτό δεν είναι καθόλου καινούργιο- μας έχουν απαγορεύσει και μας έχουν “ακυρώσει”, πολλές φορές, και καταπιέσει με διάφορους τρόπους, στον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό, η δεξιά και η αριστερά, οπότε είμαστε αρκετά συνηθισμένοι σε αυτό.

Οι Laibach ήταν πάντα ένα συλλογικό πρότζεκτ. Πως αυτή η προσέγγιση επηρέασε τη μακροζωία και την καλλιτεχνική σας εξέλιξη;

Είναι αλήθεια – οι Laibach εργάζονται ως ομάδα – ως συλλογικό πνεύμα – σύμφωνα με το μοντέλο της βιομηχανικής παραγωγής και του ολοκληρωτισμού, που σημαίνει ότι δεν είναι το άτομο που μιλάει, αλλά ο οργανισμός. Η δουλειά μας είναι βιομηχανική, η γλώσσα μας πολιτική. Κατ’ αρχήν οι Laibach δεν είναι μια παραδοσιακή μπάντα, ούτε απλά μια οντότητα διαφορετικών ατόμων – είναι μια συλλογική συνείδηση, ένα κίνημα που υπερβαίνει το χρόνο και την ατομικότητα. Η συλλογική προσέγγιση εξασφαλίζει ότι οι Laibach δεν περιορίζονται από προσωπικούς εγωισμούς, γήρανση ή θνητόττηα. Μας επιτρέπει να επανεφεύρουμε συνεχώς τους εαυτούς μας, διατηρώντας παράλληλα ένα συνεπές ιδεολογικό και αισθητικό πλαίσιο. Η μακροζωία μας είναι συνέπεια αυτής της δομής, δεν ανήκουμε σε καμία εποχή, κοινότητα ή τάση. Οι Laibach υπήρχαν πριν από εμάς και θα υπάρχουν και μετά από εμάς. Η καλλιτεχνική μας εξέλιξη είναι επομένως μια συνεχής διαλεκτική διαδικασία που διαμορφώνεται από τις δυνάμεις της ιστορίας, της κοινωνίας και της τεχνολογίας.

Σε προηγούμενες συνεντεύξεις, έχετε πει ότι το ακροατήριό σας συχνά καταλαβαίνει το μήνυμά σας καλύτερα από τους κριτικούς. Ισχύει αυτό ακόμα ή έχουν αλλάξει τα πράγματα;

Οποιαδήποτε κατανόηση των Laibach είναι ουσιαστικά σωστή. Αλλά αυτό που πραγματικά θέλουμε είναι, να είμαστε θεμελιωδώς παρεξηγημένοι. Γιατί αυτή είναι η πιο ακριβής κατανόηση των Laibach.

Το Alamu βασίζεται σε ένα μεσαιωνικό περσικό κείμενο για τους Ασσασίνους. Τι σας τράβηξε σε αυτή την ιστορία και πώς σχετίζεται με τον σημερινό κόσμο;

Το Alamut είναι πολύ επίκαιρο σήμερα, ίσως περισσότερο από ποτέ. Η ιστορία του Hassan-i Sabbah έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στη λαϊκή κουλτούρα. Αναφέρεται από τον William S. Burroughs στα βιβλία του, ο Umberto Eco στο μυθιστόρημα «Το εκκρεμές του Φουκώ» και πολλοί άλλοι. Πράγματι, ο Hassan-i Sabbah πειραματίστηκε με ναρκωτικά με το πρόσχημα της ιδεολογίας – ένα θέμα που ήταν κοντά στον Burroughs και τον Huxley, και από αυτή την άποψη θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ήταν ίσως και ένα είδος προδρόμου του Charles Manson και ολόκληρου του κινήματος των χίπις.
Η ιστορία του Αλαμούτ συνδέεται, από την 11η Σεπτεμβρίου 2001, επίσης με την τρέχουσα ισλαμική τρομοκρατία, όπως η Αλ Κάιντα του Μπιν Λάντεν και αργότερα το Ισλαμικό Κράτος. Κάποιοι δεν συμφωνούν με αυτές τις συγκρίσεις. Ο θρησκευτικός ριζοσπαστισμός και ο μηδενισμός στο Αλαμούτ σήμερα μπορεί επίσης να κατανοηθεί ως η μεταφορά για την πληροφοριακό και ιδεολογικοπολιτικό ριζοσπαστισμό και μηδενισμό της εποχής στην οποία ζούμε. Ως εκ τούτου, η κορυφαία φράση σε αυτό το έργου, η αρχή των Ισμαηλιτών, η οποία δηλώνει ότι “τίποτα δεν είναι πραγματικό, όλα επιτρέπονται”.
Αυτή η αρχή υποστηρίζει φιλοσοφικά την εικόνα και τις αποφάσεις ενός δαιμονικού ηγέτη ο οποίος χειραγωγεί τις μάζες, αλλά έτσι εξυπηρετεί μόνο έναν ανώτερο, πολιτικό, ιδεολογικό, “ελευθεριακό” στόχο. Ένας τέτοιος μηδενισμός εξακολουθεί να λειτουργεί σήμερα, περισσότερο από ποτέ, ιδίως στην “τρομοκρατία” των μαζικών και κοινωνικών μέσων ενημέρωσης στο Διαδίκτυο. Όπως οι φενταγίν του Hassan-i Sabbah, υπό την γοητεία της εικονικής πραγματικότητας αυτών των μέσων, είμαστε έτοιμοι να εγκαταλείψουμε την εμπειρία της μερικές φορές δύσκολης και ανελέητης πραγματικότητας της καθημερινής ζωής σε αντάλλαγμα για τις απολαύσεις που μας προσφέρει ο “παράδεισος” των ειονικών μέσω. Κάθε μέρα συναινούμε στους χειρισμούς του μάρκετινγκ και των εντυπωσιοθηρικών μαζικών-κοινωνικών μέσων που μας πουλάνε εικονικές εμπειρίες “ελευθερίας”. Έτσι, γινόμαστε εξαρτημένοι από την άνεση του εικονικού κόσμου στον οποίο βασιλεύει η προαναφερθείσα αρχή. Η απαίτηση για υπεύθυνη και ηθική συμπεριφορά είναι επομένως σήμερα πιο δικαιολογημένη από ποτέ.
Το μυθιστόρημα είναι εμπνευσμένο από την άνοδο του φασισμού και τη δολοφονία του βασιλιά Αλέξανδρου Α’ της Γιουγκοσλαβίας, που φέρεται να πραγματοποιήθηκε από Βούλγαρους και Κροάτες ριζοσπάστες εθνικιστές υπό τις εντολές της ιταλικής φασιστικής κυβέρνησης. Όταν εκδόθηκε το μυθιστόρημα, είχε αφιερωθεί σαρκαστικά στον Μπενίτο Μουσολίνι. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι σύγχρονοι κριτικοί λογοτεχνίας ερμήνευσαν το Alamut ως αλληγορία για την TIGR (Τεργέστη, Ίστρια, Γκορίτσια,Rijeka), μια οργάνωση που δημιουργήθηκε για να καταπολεμήσει τη φασιστική ιταλοποίηση στην πρώην Αυστριακή Παράλια. Ο Βλαντιμίρ Μπάρτολ, μέλος της καταπιεσμένης σλοβενικής μειονότητας στην Τεργέστη, λέγεται ότι συμπαθούσε την προαναφερθείσα οργάνωση. Σήμερα το Αλαμούτ θα μπορούσε εύκολα να είναι αφιερωμένη, ας πούμε, στον Έλον Μασκ.

Έχετε διασκευάσει καλλιτέχνες από όλο το μουσικό φάσμα. Υπάρχει ένα κομμάτι ή καλλιτέχνης που πάντα θέλατε να διασκευάσετε αλλά δεν το έχετε κάνει ακόμα;

Θα θέλαμε πολύ να κάνουμε το Mysterium, τη μεγάλη ημιτελή, ατελή σύνθεση του Σκριάμπιν.

Το γεγονός ότι δεν παίρνετε σαφείς θέσεις και αφήνετε την ερμηνεία στο ακροατή είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα στοιχεία σας. Έχετε αισθανθεί ποτέ την ανάγκη να “εξηγηθείτε” περαιτέρω, ειδικά στην εποχή μας, όταν η πολιτική κατάσταση είναι τόσο περίπλοκη;
Θα θέλαμε να εξηγήσουμε τους εαυτούς μας αν πραγματικά καταλαβαίναμε τι είναι οι Laibach. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει καθόλου. Για τους Laibach γνωρίζουμε μόνο όσα και ο μέσος άνθρωπος ξέρει. Συμφωνούμε ότι η ανάγκη για εξηγήσεις είναι σύμπτωμα της επιθυμίας του κοινού για βεβαιότητας σε μια εποχή ιδεολογικής σύγχυσης. Αλλά δυστυχώς, οι Laibach δεν παρέχουν απαντήσεις αλλά ερωτήσεις. Η ερμηνεία πρέπει να παραμείνει το προνόμιο – και το βάρος – του παρατηρητή. Ο κόσμος δεν είναι σήμερα πιο περίπλοκος από ό,τι ήταν πριν- είναι απλώς
διαφορετικά περίπλοκος. Η ασάφεια του μηνύματός μας αντανακλά πιθανότατα την ασάφεια της ίδιας της πραγματικότητας. Σε μια εποχή που όλοι αναμένεται να δηλώσουν την πίστη τους, εμείς παραμένουμε αυτό που ήμασταν πάντα – ένας ελαφρώς παραμορφωμένος και αινιγματικός καθρέφτης στον οποίο οι άνθρωποι μπορούν να δουν τους φόβους, τις ελπίδες και τις αντιφάσεις τους. Αν το έργο μας προκαλεί δυσφορία, δεν είναι επειδή συσκοτίζουμε το νόημα, αλλά επειδή το αποκαλύπτουμε.

Αν οι Laibach ήταν πολιτικό κόμμα ποιο θα ήταν το κύριο σλόγκαν τους;

ΠΑΛΕΨΕ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΟΥ ΝΑ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΕΙΣ, ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΟΥ ΝΑ ΜΑΧΕΣΑΙ!

Πιστεύετε ότι η ποπ κουλτούρα έχει γίνει πιο τολμηρή ή πιο συντηρητική από ό,τι στο παρελθόν δεκαετίες από τότε που ξεκινήσατε;

Από την ίδρυσή μας, η ποπ κουλτούρα έχει βιομηχανοποιήσει την εξέγερση, έχει εμπορευματοποιήσει την παραβατικότητα και έχει μετατρέψει σε όπλο τον κομφορμισμό. Αυτό που κάποτε ήταν ριζοσπαστικό γίνεται mainstream, και αυτό που είναι mainstream προσποιείται ότι είναι ριζοσπαστικό. Αλλά η ποπ κουλτούρα σήμερα δεν είναι ούτε τολμηρή ούτε συντηρητική – είναι υπάκουη.

Μετά από όλα αυτά τα χρόνια στην καριέρα σας, υπάρχει κάτι που εξακολουθεί να προκαλεί ή να σας τρομάζει καλλιτεχνικά;

Φυσικά: μας τρομάζει βαθιά η ανικανότητά μας και η αδυναμία μας να αμφισβητήσουμε την πραγματική φρίκη του κόσμου.

Έχετε βρεθεί πολλές φορές στην Ελλάδα και είστε αρκετά δημοφιλής στο ελληνικό κοινό. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα δεν είναι ακριβώς μια βαλκανική χώρα αλλά πιο κοντά στις Μεσογειακές χώρες όπως η Ιταλία και αντίστοιχα η Σλοβενία ​​είναι πιο κοντά στην κεντρική Ευρώπη;

Όχι, προφανώς αυτό πιστεύεις εσύ. Η Ελλάδα, όπως και οι Laibach, δεν ανήκουν σε καμία κατηγορία αλλά και σε όλες αυτές. Είναι Βαλκάνια, μεσόγειος, Ευρώπη και κάτι πέρα από αυτά – μια γενέτειρα τόσο της δημοκρατίας όσο και της τραγωδίας, ένα σταυροδρόμι αυτοκρατοριών και ιδεολογίιών. Η Σλοβενία, επίσης, δεν είναι ούτε πλήρως κεντροευρωπαϊκή ούτε εξ ολοκλήρου Βαλκανική. Όντως, σύμφωνα με ορισμένους, τα βαλκάνια ξεκινάνε στη μέση της Λιουμπλιάνας, στη νότια όχθη του ποταμού της. Ωστόσο – αυτές οι διαιρέσεις είναι βολικές ψευδαισθήσεις, γραμμές που χαράσσονται από το ασταθές χέρι της ιστορίας. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία δεν είναι πού τοποθετείται μια χώρα στον χάρτη, αλλά πώς τοποθετείται στη μεγάλη παράσταση της ιστορίας. Η γεωγραφία είναι πεπρωμένο, αλλά και η μυθολογία είναι. Η Ελλάδα σήμερα είναι εκεί που έπαιζαν κάποτε οι θεοί. Η Σλοβενία ​​είναι όπου παίζουμε με τους θεούς.

Σας ευχαριστώ για τις απαντήσεις σας. Ένα τελευταίο μήνυμα από τους Laibach στην ανθρωπότητα;

Μείνετε άνθρωποι.